«Բելառուսի և Հայաստանի փոքր քաղաքներում  էթնոմշակութային

զարգացումները XX-XXI դդ. էթնիկական ավանդույթներ և ժամանակակից իրողություն»

Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

Իրականացման ժամկետ` 2019-2021թթ 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Ծրագրի նպատակն է Բելառուսի և Հայաստանի քաղաքների էթնոմշակութային գործընթացների բնութագրումը և համեմատական վերլուծությունը, ինչպես նաև` փոքր և միջին քաղաքների բնակչության շրջանում ձևավորված կենցաղամշակութային առանձնահատկությունների վերհանումը և արժևորումը, Բելառուսի և Հայաստանի քաղաքային միջավայրի պատմամշակութային համալիր նկարագիրը:

Նախագծի խնդիրներն են՝ 

1.Առանձնացնել և բնութագրել այն գործոնների ողջ համալիրը, որոնք ազդել են  Բելառուսի և Հայաստանի քաղաքային բնակչության  ուրբանիզացիոն գործընթացի և էթնիկական  կառուցվածքի վրա:

2.Բացահայտել քաղաքային բնակչության ձևավորման սոցիալական և մշակութային տեսանկյունները Հայաստանում և Բելառուսում,

3.Իմաստավորել քաղաքների զարգացման տարբեր փուլերում արտագաղթի և սոցիալ-մշակութային գործընթացների հայկական և բելառուսական «փորձը»:

«Ժամանակակից երիտասարդությունը էթնո-տարածաշրջանային տեսանկյունից.

սոցիալ-ժողովրդագրական և էթնոմշակութային կողմնորոշումները

(Հայաստանի և Ռուսաստանի օրինակով)»

 Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

 Իրականացման ժամկետ` 2018-2020թթ

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին, ՌԳԱ Ն.Ն. Միկլուխո-Մակլայի անվան

ազգագրության և մարդաբանության ինստիտուտ

 Ներկայացվող հետազոտության նպատակն է հայ և ռուս երիտասարդների սոցիալ-ժողովրդագրական

և էթնոմշակութային հայացքների և կողմնորոշումների

համեմատական ուսումնասիրությունը՝ էթնո-տարածաշրջանային կտրվածքով

(ՀՀ և ՌԴ մայրաքաղաքների միաէթնիկ և բազմազգ միջավայրերում): Ընդ որում,

նախատեսվում է հատուկ ուշադրություն դարձնել միջպետական հարաբերությունների

և միջէթնիկ համագործակցության զարգացման և ամրապնդման գործում

երիտասարդների դերին՝ երկու երկրների և ժողովուրդների միջև առավել

վստահելի և բարեկամական հարաբերությունների հաստատման նպատակով:

«Բելառուսի հայերը Հայաստան-Բելառուս էթնոմշակութային կապերի միգրացիոն  համատեքստում.

էթնիկական ավանդույթներ և ժամանակակից իրողություն»

 Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

 Իրականացման ժամկետ` 2017-2019թթ 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին,  Բելառուսի պետական համալսարան

Ծրագրի նպատակն է տալ Հայաստանում և Բելառուսում հայկական էթնիկ խմբի

կենսագործունեությանմշակութային առանձնահատկությունների բնութագրումն

ու համեմատական վերլուծությունը, ինչպես նաև բացահայտել և գնահատել Հայաստանի

և Բելառուսի միջև ձևավորված միգրացիոն հարաբերությունները, տալ

բելառուսական միջավայրում հայկական համայնքի մշակութային ադապտացիայի համալիր նկարագրությունը:

«Սփյուռքահայ ձեռնարկատերերը Հայաստանում. նրանց գործունեության փորձը,

խնդիրները և հեռանկարները»

Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

Իրականացման ժամկետ` 2015-2017թթ 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Նախագծի նպատակն է համակողմանի հետազոտությունների հիման վրա բացահայտել

արտասահմանյան հայ գործարարների ներդրումային գործունեության մոտիվացիայի

բարձրացման էթնոսոցիալական գործոնները,  մշակել գիտականորեն հիմնավորած

առաջարկներ, որոնք կուղղորդեն ձեռնարկատերերի ջանքերը՝ Հայաստանի Հանրապետության

պահանջներին համապատասխան ծրագրերի իրականացմանը:

Նախագծի խնդիրներն են՝ 

• վերլուծել  Հայաստանում փորձ կուտակած սփյուռքահայ ձեռնարկատերերի

          սոցիալ-մշակութային կերպարը,

• ուսումնասիրել նրանց գործունեության բնույթը և ոլորտը՝ երկրի տնտեսության

          մեջ սփյուռքի մասնակցության դիվերսիֆիկացման նախադրյալներ ստեղծելու, 

          նրանց ձեռնարկատիրական գործունեության կազմակերպական հմտությունները

          ՀՀ-ում կիրառելու նպատակով:

«Ցեղասպանության ականատեսների հուշեր»

Ֆինանսավորում` ՀՀ Սփյուռքի նախարարություն

Իրականացման ժամկետ` 2014թ: 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Գրքում ներկայացված են Հայոց ցեղասպանության հինգ ականատեսների

պատմությունները, որոնք մեկ անգամ ևս հիշեցնում են պատմության թողած

դասերը: Վերջինս հատկապես կարևոր է այսօր, երբ կրկին ականատես ենք

դառնում Մերձավոր Արևելքի քրիստոնյա բնակչության ոչնչացման

քաղաքականությանը: 

«Հայերը սեփական և այլազգի միջավայրում. համեմատական էթնոսոցիոլոգիական

հետազոտություններ»

Ֆինանսավորում` ՀՀ Սփյուռքի նախարարություն, Կրթության և գիտության

                              նախարարության գիտության պետական կոմիտե

Իրականացման ժամկետ` 2014թ: 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Այս գիտական հրապարակումը Սփյուռքի հետազոտությունների բաժնի կողմից

 «Սեփական և այլազգի միջավայրում հայերի համեմատական հետազոտության

հիմնական ուղղությունները, ուսումնասիրության խնդիրներն ու հեռանկարները»

պետական նպատակային ծրագրով խրականացված սփյուռքի հետազոտությունների

ասպարեզում բազմամայա մշակումների արդյունք է: 

 «Մի կյանքի պատմություն. Հրանտ Թերզյան»

Ֆինանսավորում` ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Իրականացման ժամկետ` 2013թ: 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Գրքում ներկայացված են միլիոնավոր հայրենակորույս հայերից մեկի՝

Հրանտ Թերզյանի հուշերը: Վավերագրական արժեք ունեցող այս հուշագրության

օգնությամբ ընթերցողն անցյալը հասկանում է ոչ միայն պատմության չոր

փաստերի արձանագրման, այլև հեղինակի անձնական ընկալումների ու

ապրումների միջոցով: Նրա տեղեկությունները լրացնում են այն բացը, որ

զգացվում է տարաբնույթ աղբյուրների հիման վրա անցյալի իրադարձությունները

վերականգնելիս:

«Սիրիայից Հայաստան ներգաղթած հայերի ադապտացման և ինտեգրման խնդիրների

լուծման ուղիները»

Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

Իրականացման ժամկետ` 2013-2015թթ 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Նախագծի նպատակն է հանրապետության քաղաքականության հայեցակարգային հիմքերի մշակման համար

ապահովել գիտական հիմնավորում արտակարգ իրավիճակներում հայ միգրանտներին իրենց էթնիկ

հայրենիքում ընդունելու, տեղավորելու, ադապտացիան կազմակերպելու գործում:

Նախագծի խնդիրներն են՝ 

• տվյալների բազայի ստեղծման հիման վրա սփյուռքի հայերի նկատմամբ սպառնալիքների
  կանխորոշման և նրանց հնարավոր տեղաշարժերի կանխատեսման մոդելների ստեղծում,

• արտասահմանից էթնոսի մեծ խմբերի ներհոսքի կանխատեսման դեպքում քաղաքական,
  ​իրավական, տնտեսական և հոգևոր միջոցառումների  ռազմավարության հայեցակարգի
  մշակում,

• հայերի տարբեր խմբերի էթնիկ հայրենիքում ընդունման, տեղավորման և ինտեգրման
  աջակցման ծրագրերի ձևավորում: 

«Միգրացիան և հայկական նոր սփյուռքը»

Ֆինանսավորում` ՀՀ Սփյուռքի նախարարություն:

Իրականացման ժամկետ` 2013թ: 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Մենագրության մեջ դիտարկվում են հետխորհրդային տարածքում հայ բնակչության

տեղաշարժերը և դրա արդյունքում հին հայկական գաղութներում նոր միգրացիոն

շերտերի առաջացումն ու նոր հայ գաղթօջախների ձևավորումը: Աշխատության մեջ

բացի վիճակագրական և արխիվային նյութերից ներկայացված են 1993, 2005 և 2012 թթ.

իրականացված լայնածավալ էթնոսոցիոլոգիական հետազոտությունների տվյալները:

«Ազգային հանրապետությունը (ՀՀ) հայկական պարբերականներում. հայացք սփյուռքից

և Հայաստանից»

Ֆինանսավորում` ՀՀ Սփյուռքի նախարարություն:

Իրականացման ժամկետ` 2012թ: 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Գիրքը հրատարակվել է Սփյուռքի հետազոտությունների բաժնի կողմից իրականացված 

հետազոտության արդյունքում, որի հիմքում ընկած են 2005-2010 թթ. հրատարակված

հայկական թերթերի նյութերը: Դրանք մշակվել են որակական և քանակական չափանիշներով:

Կատարված վերլուծությունները հնարավորություն տվեցին բացահայտելու հայրենիքի ու

սփյուռքի ընկալման, պատմական և արդի համազգային իրադարձությունների դերի, հայ

ժողովրդի տարբեր հատվածների փոխհարաբերությունների փոփոխման դինամիկան,

տնտեսական ու մշակութային առնչությունների համատեքստը

 «Հայկական սփյուռքի դերը Հայաստանի և Ռուսաստանի տնտեսական համագործակցության

մեջ. փորձը, խնդիրները և հեռանկարները»

Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

Իրականացման ժամկետ` 2011-2013թթ: 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին, Մոսկվայի սոցիալական գիտությունների ինստիտուտ

Նախագծի նպատակն է ուսումնասիրել ամենախոշոր հայկական համայնքի` Ռուսաստանի,

մոսկվաբնակ հայերի տնտեսական գործունեությունը, նրանց սոցիալ-ժողովրդագրական կազմը

և Հայաստանում ներդրումային և ձեռնարկատիրական գործունեության ծավալման ձեռքբերումները:

Նախագծի խնդիրներն են` 

• ուսումնասիրել  ռուսաստանյան տնտեսական շուկայում հայերի զբաղեցրած տեղը

• պարզել մոսկվահայերի Հայաստանում ձեռներեցություն սկսելու և ներդրումներ կատարելու խոչընդոտները

• ուսումնասիրել ռուս-հայկական համատեղ տնտեսական գործունեության հաջողված օրինակները

«Սեփական եվ այլազգի միջավայրում հայերի համեմատական հետազոտության հիմնական

ուղղությունները.ուսումնասիրության խնդիրներն ու հեռանկարները» 

Ֆինանսավորում` Կրթության և գիտության նախարարության գիտության պետական կոմիտե

Իրականացման ժամկետ` 2010-2014թթ 

Կատարող` Սփյուռքի հետազոտությունների բաժին

Նախագծի նպատակն է  հայ էթնոսի համեմատական ուսումնասիրությունների միջոցով

գտնել նոր էթնոպահպան մեխանիզմներ և սահմանել ներէթնիկ փոխհարաբերությունների

նոր ռազմավարություն:

Նախագծի խնդիրներն են՝ 

• երևան հանել հայ էթնոսի սոցիալ-ժողովրդագրական պատկերը, չափագրել համայքային 
  համախմբվածությունը և նրա անդամների ներգրավվածությունը այն գործունեության մեջ,
  որը ուղղված է էթնիկության պահպանմանը, ընդհանրացնել ինքնակազմակերպվածության
  ողջ փորձն ու դասակարգել տարբեր միջավայրերում էթնոսի կենսագործունեության
  բազմազան ձևերը,

• տարբերակել առանձին էթնոմշակութային, սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական այն 
  դիրքորոշումները և պատկերացումները, որոնք հենք են հանդիսանում ազգային ուղղվածություն 
  ունեցող միթերի, լեգենդների, կուսակցական ծրագրերի, տնտեսական նպատակների և այլնի 
  առաջացմանը,

• դուրս բերել կլիշեներ «արտադրողների» և «սպառողների» բնութագրական չափորոշիչները,  
  տարբերակել նրանց էթնիկության պահպանմանն ուղղված գործունեության իրական և դեկլարատիվ
  մոտիվացիաները,

• սահմանել այն փոփոխականները, ցուցիչները և «մարկյոռները», որոնց միջոցով հնարավոր է 
  չափագրել էթնիկ նույնականացման մակարդակը, սեփական էթնոմշակութային միջավայրում 
  «խորասուզվածության» աստիճանը և ենթամշակութային երևույթների առաջացման
  օրինաչափությունները,

• ուսումնասիրել հայերի ձեռնարկատիրական գործունեությունը սեփական և այլազգի միջավայրում, 
  այդ գործունեության այն ավանդույթները, արժեքային համակարգը և մոտիվացիան, որոնք հիմք են
  հանդիսանում էթնոսի տարբեր հատվածների միջև տնտեսական փոխհարաբերությունների ստեղծման
  համար: